Door het bevolkingsonderzoek wordt bij steeds meer mensen in een vroeg stadium dikke darmkanker opgespoord. In dat vroege stadium gaat het om oppervlakkige tumoren, die meestal tijdens een darmonderzoek (endoscopie) verwijderd kunnen worden. Het nadeel van deze behandeling is dat de lymfeklieren in de buurt van de darm niet onderzocht kunnen worden op uitzaaiingen. Daarom volgt vaak een aanvullende, grote operatie, waarbij een groot stuk dikke darm en alle omliggende lymfeklieren worden verwijderd. Achteraf blijkt uit het onderzoek van deze lymfeklieren vaak dat de aanvullende behandeling niet nodig was, omdat er geen uitzaaiingen zijn gevonden. Het gaat zelfs om het merendeel van de patiënten dat overbehandeld wordt, aangezien de kans op lymfeklieruitzaaiingen bij oppervlakkige tumoren erg klein is. Tegelijkertijd brengt de grote operatie meer risico’s met zich mee, zoals complicaties, een stoma, langer herstel of zelfs overlijden.

Meander Medisch Centrum voert momenteel onder leiding van prof dr Esther Consten, mede dankzij de steun van Stichting Vrienden van Meander, onderzoek uit naar orgaansparende operaties binnen het topklinisch expertisecentrum Colorectaal Carcinoom. Dit onderzoek richt zich op orgaansparende operaties als alternatief voor de standaard (grote) dikke darmoperaties. Chirurgen verwijderen bij een orgaansparende operatie slechts een klein stuk van de dikke darm, samen met de eerste lymfeklieren nabij de tumor. In deze zogenaamde schildwachtklieren bevinden zich de eventuele uitzaaiingen. Deze schildwachtklieren lichten op doordat tijdens de operatie een fluorescerend medicijn (ICG) rondom de tumor wordt ingespoten. Volgens Bart van de Laar, arts-onderzoeker, helpt deze techniek om de operatie gerichter en minder ingrijpend te maken. Omdat slechts een klein stuk van de dikke darm en de schildwachtklieren worden verwijderd, is het niet nodig om een nieuwe darmverbinding te maken. Hierdoor is er geen darmverbinding die kan gaan lekken, wat normaal gesproken kan leiden tot ziekte, heroperaties, lange ziekenhuisopnames en soms zelfs overlijden.

Foto: vlnr. Simon Baltus (onderzoeker AI), Linda Vink (verpleegkundig specialist MDL), Esther Consten (chirurg), Astrid Posthouwer (voorzitter Raad van Bestuur), Bart van de Laar (arts-onderzoeker)

Als er toch uitzaaiingen in de schildwachtklier worden aangetroffen, wordt alsnog een aanvullende grote operatie geadviseerd. Dankzij deze nieuwe manier van opereren hoeven echter minder patiënten met een vroeg stadium van darmkanker een grote operatie te ondergaan. Daarnaast bedraagt de gemiddelde opnameduur in het ziekenhuis slechts twee dagen, in plaats van vijf dagen bij de grote operatie. De nieuwe operatietechniek draagt daarmee mogelijk bij aan een hogere kwaliteit van leven van de patiënten en een vermindering van de druk op de zorg.

Ondertussen wordt er hard gewerkt aan verdere verbetering van de techniek, door fluorescente antilichamen in plaats van ICG te gebruiken. Deze antilichamen laten specifiek de kankercellen in de lymfeklieren oplichten. Daarnaast wordt er gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuwe operatiecamera die deze antilichamen beter zichtbaar maakt, wat de precisie van de ingreep kan verhogen. In de nabije toekomst zal meer informatie beschikbaar komen over de voortgang van deze ontwikkelingen.

De erkenning als topklinisch expertisecentrum Colorectaal Carcinoom is onlangs door STZ (Stichting Topklinische Ziekenhuizen) weer verlengd en opgenomen in het Zorgregister.